Στόχος του παρόντος κεφαλαίου είναι να προωθήσει τη συνολική κατανόηση των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών και να παράσχει καθοδήγηση για τη δημιουργία βιώσιμων συνεργασιών.
Με την ολοκλήρωση αυτού του κεφαλαίου, οι συμμετέχοντες/ουσες θα επιτύχουν τους ακόλουθους στόχους:
- Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
- Να εντοπίζουν πιθανούς τομείς συνεργασίας μεταξύ πολλαπλών οργανώσεων.
- Να αναγνωρίζουν την αξία της συνεργασίας μεταξύ διαφορετικών οργανώσεων.
- Να κατανοήσουν τις νομικές και πρακτικές τεχνικές για τη διαμόρφωση βιώσιμων συμφωνιών συνεργασίας.
- Να εκτιμήσουν τη σημασία των εργαλείων παρακολούθησης και αξιολόγησης για τη συνεργασία.
Παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί με την πάροδο των χρόνων από διάφορους οργανισμούς που είναι αφοσιωμένοι στην πρόοδο των κοινωνικοοικονομικά μη προνομιούχων γειτονιών, ορισμένες περιοχές εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις. Επιπλέον, οι προκλήσεις αυτές έχουν γίνει όλο και πιο περίπλοκες και αλληλένδετες. Η απλή αντιμετώπιση μεμονωμένων προβλημάτων ενός ευρύτερου και πιο περίπλοκου ζητήματος δεν αποτελεί βιώσιμη λύση, ούτε μπορεί ένας μεμονωμένος οργανισμός να αντιμετωπίσει μόνος του αυτές τις προκλήσεις.
Οι στρατηγικές συμπράξεις μεταξύ οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και/ή φορείς εκπαίδευσης ενηλίκων αποτελούν μια κοινή προσέγγιση για την αντιμετώπιση αυτών των πολύπλοκων ζητημάτων. Στην πραγματικότητα, οι εν λόγω συμπράξεις μπορούν να αποφέρουν οφέλη για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της γειτονιάς, υπό την προϋπόθεση ότι οι εταίροι συνεργάζονται για την επίτευξη αμοιβαία συμφωνημένων στόχων.
Επιπλέον, για την επίτευξη ουσιαστικών στόχων, είναι σημαντική η κατανόηση της έννοιας της βιώσιμης συνεργασίας και η δημιουργία συνεργασιών που περιλαμβάνουν τόσο βραχυπρόθεσμες όσο και μακροπρόθεσμες δράσεις. Ενώ ορισμένες ρυθμίσεις συνεργασίας αποδεικνύονται σταθερές και παραγωγικές, άλλες παραπαίουν, είτε μειώνονται σταδιακά είτε σταματούν απότομα.
Κατά τη διάρκεια αυτού του κεφαλαίου, οι εκπαιδευόμενοι/ες θα αποκτήσουν μια ολοκληρωμένη κατανόηση του ορισμού και των ποικιλιών των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και των τομέων παρέμβασής τους. Οι γνώσεις αυτές θα χρησιμεύσουν ως βάση για τη διερεύνηση των αμοιβαίων οφελών και των ευκαιριών συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φορέων. Οι στρατηγικές συνεργασίας, που περιλαμβάνουν ρυθμίσεις, εργαλεία και παρακολούθηση, θα παράσχουν ένα πλαίσιο για την αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και/ή των φορέων εκπαίδευσης ενηλίκων. Επικεντρώνοντας σε αυτά τα θέματα, στόχος μας είναι να προωθήσουμε μια βαθύτερη εκτίμηση για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών καθώς και τον ρόλο τους στην προώθηση της βιωσιμότητας και της κοινοτικής ανάπτυξης, ιδίως σε κοινωνικοοικονομικά μειονεκτούσες περιοχές/γειτονίες.
Τι είναι η βιωσιμότητα και οι βιώσιμες κοινότητες;

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ τι είναι πραγματικά η βιωσιμότητα; Πώς συνδέεται η βιωσιμότητα με τις γειτονιές μας, επηρεάζοντας και διαμορφώνοντας τις κοινότητες μας; Ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά σε αυτό το γράφημα - μια συναρπαστική εξερεύνηση στους τομείς της κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σύνδεση μεταξύ της βιωσιμότητας και των γειτονιών. Επιπλέον, το κείμενο περιγράφει τρεις προσεγγίσεις για την επίτευξη της κοινωνικής βιωσιμότητας, με έμφαση στην κοινοτική βιωσιμότητα.
Για την επίτευξη της κοινωνικής βιωσιμότητας, η υπάρχουσα βιβλιογραφία προτείνει την κατανόηση των διαδικασιών και των δομών που ενυπάρχουν στην κοινωνική βιωσιμότητα, οι οποίες κατηγοριοποιούνται στις ακόλουθες τρεις προσεγγίσεις[1]:
- Η βιώσιμη ανάπτυξη αφορά τη διαρκή βιωσιμότητα της αναπτυξιακής διαδικασίας με την πάροδο του χρόνου.
- Η γεφύρωση της βιωσιμότητας περιλαμβάνει την προσαρμογή των δομών ώστε να ανταποκρίνονται στις εξελισσόμενες ανάγκες με την πάροδο του χρόνου.
- Η βιωσιμότητα της συντήρησης εξασφαλίζει τη διατήρηση των χρήσιμων και λειτουργικών δομών.
Η βιωσιμότητα μιας κοινότητας αφορά την ικανότητα της ίδιας της κοινωνίας, ή την εκπροσώπησή της ως τοπική κοινότητα, να διατηρείται και να αναπαράγεται σε ένα αποδεκτό επίπεδο λειτουργίας όσον αφορά την κοινωνική οργάνωση και την ευημερία[2].
Έτοιμοι/ες να ανακαλύψετε τα μυστικά της κοινωνικής βιωσιμότητας;
.jpg)
Τι είναι μια Οργάνωση της Κοινωνίας των Πολιτών;
.jpg)
ς εξετάσουμε τι είναι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και ποιος είναι ο αντίκτυπός τους στις κοινότητές μας!
Βασικοί ορισμοί:
- Κοινωνία των πολιτών: Είναι ένα σύνολο μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) και ιδρυμάτων που επιδιώκουν τη βούληση και τα συμφέροντα των πολιτών.
- Οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών: Μια μη κερδοσκοπική, εθελοντική ομάδα πολιτών που μπορεί να δημιουργηθεί σε τοπικό, εθνικό ή διεθνές επίπεδο.
Παραδείγματα οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών:
● Κοινοτικές οργανώσεις: Οι οργανώσεις αυτές αντιμετωπίζουν άμεσα τις ανησυχίες των μελών τους. Παίζουν καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της βιωσιμότητας μέσω των δράσεων τους, οι οποίες επηρεάζουν τις περιοχές στις οποίες δραστηριοποιούνται.
● Μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ): Οι οργανώσεις αυτές αντιμετωπίζουν διάφορα κοινωνικά και ανθρωπιστικά θέματα που σχετίζονται με την ανάπτυξη, την ατομική και κοινοτική ευημερία, την καταπολέμηση της φτώχειας, την προστασία του περιβάλλοντος και τη διαχείριση και βελτίωση των φυσικών πόρων.
● Κοινωνικά κινήματα: Πρόκειται για μεγάλες άτυπες ομάδες ατόμων ή οργανώσεων που προσπαθούν να επιφέρουν κοινωνική αλλαγή μέσω διαρκούς, οργανωμένης, συλλογικής δράσης.
Ποιοι είναι ορισμένοι ενδιαφέροντες τομείς παρέμβασης για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών;
.jpg)
Συντονισμός και παροχή κοινωνικών υπηρεσιών
● Οικοδόμηση και εμπλοκή της κοινότητας, συμπεριλαμβανομένης της ανταλλαγής πληροφοριών
● Τοπική οικονομική ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού έργων
● Αειφόρος ανάπτυξη
Τομείς συνεργασίας
Έχετε ποτέ αναλογιστεί τις διακρίσεις και διασταυρώσεις μεταξύ των διαφόρων τρόπων συνεργασίας;

Η συνεργασία είναι μια μορφή εργασίας κατά την οποία κάθε εταίρος εκτελεί το έργο του ανεξάρτητα, χωρίς να χρειάζεται να συντονιστεί με τους άλλους. Για παράδειγμα, σε ένα κοινό έργο συγγραφής βιβλίου, κάθε συνεργάτης είναι υπεύθυνος για ένα ξεχωριστό τμήμα του κειμένου, δουλεύοντας χωριστά από τους άλλους συγγραφείς.
Από την άλλη πλευρά, η συνεργασία απαιτεί συλλογική εργασία, όπου όλοι οι συνεισφέροντες αναλαμβάνουν την ευθύνη ολόκληρου του έργου. Είναι μια διαδικασία διαπραγμάτευσης όπου τα άτομα εργάζονται ομαδικά, συνδυάζοντας τις προσπάθειές τους, ενώ σέβονται ο ένας τις ιδέες και προτάσεις του άλλου.
Η δικτύωση μπορεί να οδηγήσει σε μια συνεργασία ή σύμπραξη, αλλά αυτή δεν είναι η πραγματικότητα πάντα. Στην πραγματικότητα, η δικτύωση συνεπάγεται την ανταλλαγή γνώσεων, επαφών και εμπειριών, αλλά δεν συνεπάγεται απαραίτητα συνεργασία.
Η συνεργασία μπορεί να αναπτυχθεί σε διάφορους τομείς:
● Γεωγραφική συνεργασία: Δύο ή περισσότεροι οργανισμοί που συνεργάζονται στην ίδια επικράτεια (π.χ. τοπική, περιφερειακή, εθνική ή διεθνής συνεργασία).
● Θεματική συνεργασία: Δύο ή περισσότεροι οργανισμοί που συνεργάζονται με βάση την εξειδίκευσή τους σε ένα συγκεκριμένο θέμα.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η συνεργασία, η σύμπραξη και η δικτύωση μπορούν να προκύψουν μόνο όταν οι εταίροι συμμετέχουν εθελοντικά και ως ίσοι, αντιλαμβανόμενοι τα δυνητικά οφέλη κατά τη συνεργασία τους.
Οφέλη για τους φορείς εκπαίδευσης ενηλίκων
Η συνεργασία λειτουργεί ως μέσο για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των ιδρυμάτων, παρουσιάζοντας μια σημαντική ευκαιρία για τους παρόχους εκπαίδευσης ενηλίκων λόγω των πλεονεκτημάτων που προσφέρει. Είστε έτοιμοι/ες να αποκαλύψετε τα πλεονεκτήματα που μπορεί να προσφέρει η συνεργασία τόσο στα ιδρύματα όσο και στους παρόχους εκπαίδευσης ενηλίκων;
NO PHOTO!
Αρχικά, η συνεργασία πυροδοτεί τη δυναμική συνέργεια των πόρων. Φανταστείτε τις δυνατότητες: Κοινόχρηστοι χώροι, αποτελεσματικοί πόροι σχεδιασμού, υλικά, εργαλεία και πλούτος συλλογικής εμπειρίας κ.λπ. Η παρακολούθηση της επιτυχίας των πρωτοβουλιών εκπαίδευσης ενηλίκων, η προώθηση της καινοτομίας και η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ διαφορετικών οργανισμών ενδυναμώνει την ανάπτυξη των εκπαιδευτών ενηλίκων!
❖ Η εκτεταμένη συνεργασία σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην παροχή πληροφοριών σχετικά με τις ευκαιρίες μάθησης απευθείας στους εκπαιδευόμενους, ενισχύοντας την μαθητοκεντρική προσέγγιση που πρέπει να υιοθετεί κάθε οργανισμός που ασχολείται με την εκπαίδευση ενηλίκων. Μπορείτε να φανταστείτε τον άμεσο αντίκτυπο στις ζωές των εκπαιδευομένων όταν η μαθητοκεντρική προσέγγιση αποκτήσει προτεραιότητα σε κάθε οργανισμό που ασχολείται με την εκπαίδευση ενηλίκων;
❖ Τέλος, κατά τη διάρκεια κρίσεων ή μεταβάσεων, η νέα συνεργασία μπορεί να παρέχει υποστήριξη στο σύστημα εκπαίδευσης ενηλίκων στο σύνολό του, διευκολύνοντας τον πλήρη μετασχηματισμό των υφιστάμενων δομών ή την ανάπτυξη νέων.
Με τη συνεργασία, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα αποδίδουν καλύτερα, οι φορείς εκπαίδευσης ενηλίκων ευημερούν και οι εκπαιδευόμενοι αποκομίζουν τα οφέλη μιας εμπλουτισμένης και προσβάσιμης μαθησιακής εμπειρίας.
Έτοιμοι/ες να εξερευνήσετε τη δύναμη της συνεργασίας και τις απεριόριστες δυνατότητές της; Ας ξεκινήσουμε μαζί αυτό το ταξίδι για να εξερευνήσουμε τα οφέλη των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
Οφέλη για τις Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών
Στην πραγματικότητα, η συνεργασία μεταξύ των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών έχει τη δυνατότητα να ενισχύσει την επίδραση των ενεργειών των πολιτών στην υποστήριξη πολιτικών και τη βελτίωση της διακυβέρνησης. Επιπλέον, μπορεί να συνδέσει τους παρόχους υπηρεσιών, διευκολύνοντας την ανταλλαγή πληροφοριών και πόρων, καθώς και την ανάπτυξη συντονισμένων συστημάτων παροχής.
Ποια είναι τα οφέλη που μπορούν να προσφέρουν τέτοιες συνεργατικές δραστηριότητες;
NO PHOTO!
Προωθήστε την επικοινωνία και την ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ ομάδων και οργανισμών με παρόμοια προγράμματα. Φανταστείτε τον πλούτο των γνώσεων και της τεχνογνωσίας που αναδύεται όταν ενώνονται ομοειδείς οργανισμοί!
● Συντονισμός των προγραμμάτων, των δραστηριοτήτων και των πόρων πολλαπλών ομάδων και οργανισμών για την υλοποίηση κοινών στόχων πολιτικής ή προγράμματος. Αναμφίβολα, η συλλογική δυναμική είναι αυτή που οδηγεί σε θετικές αλλαγές και μετασχηματιστικά αποτελέσματα!
● Σκεφτείτε πώς η συνεργασία μπορεί να αναβαθμίσει την αξιοπιστία και τη νομιμότητα των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, κερδίζοντας αναγνώριση και υποστήριξη τόσο από κυβερνητικούς φορείς όσο και από δωρητές. Ποιες δυνατότητες προκύπτουν όταν η αξιοπιστία και η επιρροή διευρύνονται;
● Δημιουργήστε από κοινού διοικούμενους φορείς για τη διαχείριση της συντονισμένης εφαρμογής, παρακολούθησης και αξιολόγησης προγραμμάτων.
● Δημιουργήστε ευκαιρίες για την καλλιέργεια κοινωνικού κεφαλαίου μεταξύ ομοϊδεατών ατόμων και ομάδων ή ακόμη και μεταξύ διαφορετικών ομάδων με κοινούς στόχους και φιλοδοξίες. Ενώ οι συμπράξεις μπορεί να είναι παροδικές, η εκπλήρωση των προσωπικών και θεσμικών σχέσεων που βασίζονται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη και στα κοινά πρότυπα για συνεργασία τείνει να διατηρείται, αποτελώντας πολύτιμους πόρους για μελλοντικές προσπάθειες.
Ρυθμίσεις για τη συνεργασία
Πώς μπορούν τα ιδρύματα και οι οργανισμοί να συνεργαστούν αποτελεσματικά; Ο συντονισμός μεταξύ διαφόρων ιδρυμάτων ή οργανισμών μπορεί να εκδηλωθεί με ποικίλους τρόπους ανάλογα με τα εμπλεκόμενα μέρη και τους στόχους της συνεργασίας τους. Για παράδειγμα, οι φορείς μπορεί να επιλέξουν να δημιουργήσουν ένα δίκτυο με στόχο την ανάπτυξη έργων ή τη συμμετοχή σε συγκεκριμένες ευκαιρίες χρηματοδότησης (π.χ. εθνικές ή ευρωπαϊκές προσκλήσεις). Θα μπορούσαν επίσης να επισημοποιήσουν τη συνεργασία τους μέσω μέσων όπως μνημόνια συνεννόησης ή συμφωνίες εταιρικής σχέσης κ.λπ.
Γενικά, για να αναπτύξετε μια παραγωγική συνεργασία, είναι σημαντικό να συντάξετε μια συμφωνία σε γραπτή μορφή, καθορίζοντας τους κοινούς στόχους, τους ρόλους, τις δεσμεύσεις και τις ευθύνες κάθε εταίρου.
Ακολουθούν ορισμένες πρωταρχικές πληροφορίες που πρέπει να περιλαμβάνονται σε κάθε συμφωνία:
.jpg)
Εργαλεία συνεργασίας
Έτοιμοι/ες να διερευνήσετε τους τρόπους με τους οποίους τα δίκτυα και οι οργανώσεις μπορούν να ενδυναμώσουν τους παρόχους εκπαίδευσης ενηλίκων και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ενισχύοντας τις φωνές τους και προωθώντας τα συμφέροντά τους;
Πράγματι, πολλά δίκτυα και οργανώσεις λειτουργούν τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, προσφέροντας στους φορείς εκπαίδευσης ενηλίκων και στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών πολύτιμες πλατφόρμες ενημέρωσης και υποστήριξης. Η σύνδεση με τέτοια δίκτυα μπορεί να είναι ιδιαίτερα επωφελής για νεότερες ή μικρότερες οργανώσεις, βοηθώντας τους να δημιουργήσουν τις πρώτες σχέσεις με ομοϊδεάτες εταίρους. Τα θεματικά δίκτυα διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στη διευκόλυνση τέτοιων συνεργασιών.
Μια υποδειγματική περίπτωση είναι το Center of Educational Networking (Δίκτυο Κοινοτικής Εκπαίδευσης) που δημιουργήθηκε από την AONTAS, το οποίο ενώνει περισσότερους από 100 ανεξάρτητα διαχειριζόμενους παρόχους κοινοτικής εκπαίδευσης που μοιράζονται την αφοσίωση στην κοινωνική αλλαγή. Τα μέλη αυτού του δικτύου συνεδριάζουν τακτικά σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, προσφέροντας προοπτικές βάσης για τις προσπάθειες υπεράσπισης του AONTAS και συμβάλλοντας στον ακαδημαϊκό διάλογο.
Τώρα, ας συγκεντρώσουμε μερικές γενικές συμβουλές και συστάσεις για την προώθηση της αποτελεσματικής συνεργασίας. Φανταστείτε μια εργαλειοθήκη από ιδέες και στρατηγικές, που καθοδηγούν τις οργανώσεις προς γόνιμες και μακροχρόνιες συνεργασίες:
.jpg)
Παρακολούθηση και αξιολόγηση των συμπράξεων
Είστε έτοιμοι/ες να διερευνήσετε πώς αυτοί οι μηχανισμοί θέτουν τα θεμέλια για ένα ισχυρό πλαίσιο λογοδοσίας και διαδικασίες αξιολόγησης;
Στόχος του μηχανισμού παρακολούθησης και αξιολόγησης είναι να καθιερώσει και να εγγυηθεί ένα ισχυρό πλαίσιο λογοδοσίας και αποτελεσματικές διαδικασίες αξιολόγησης. Στην πραγματικότητα, ανάλογα με τον μηχανισμό συνεργασίας, όλοι οι εταίροι θα πρέπει να δεσμευτούν ότι θα είναι πλήρως υπεύθυνοι ο ένας έναντι του άλλου και έναντι άλλων ενδιαφερομένων, συμπεριλαμβανομένων των τελικών δικαιούχων. Βλέπετε πώς αυτός ο ιστός λογοδοσίας προάγει την εμπιστοσύνη και οδηγεί σε επιτυχημένες συνεργασίες;
Επιπλέον, ακόμη και οι εσωτερικές σχέσεις μεταξύ των μερών είναι σημαντικές. Όλες οι δραστηριότητες πρέπει να διεξάγονται με σεβασμό από όλους τους εταίρους και κάθε συμμετέχων/ουσα πρέπει να επικοινωνεί ανοιχτά σχετικά με τους στόχους του οργανισμού του για τη σύμπραξη. Είναι σημαντικό να αντιμετωπίζονται τα προβλήματα με διαφάνεια και συνεργασία, καταλήγοντας σε αμοιβαίες συμφωνίες για τις βέλτιστες λύσεις.
Το κλειδί της επιτυχίας έγκειται στη στενή παρακολούθηση και αξιολόγηση τόσο του αντίκτυπου όσο και της εσωτερικής δυναμικής της εταιρικής σχέσης. Ο καθορισμός μιας ισχυρής στρατηγικής από την αρχή είναι υψίστης σημασίας για να διασφαλιστεί η επίτευξη των κοινών στόχων.
Πρόσθετοι πόροι:
Link for a deeper understanding of social sustainability: https://www.youtube.com/watch?v=iovKUZ1iSEU Social Sustainability - QUICK Explainer | Sustainability Success
Link for a deeper understanding of civil society: https://www.youtube.com/watch?v=gswJIaJ_Vac Civil society - the power of now | Andreas Rickert | TEDxBerlinSalon
Recommendation for an article https://www.sumologic.com/blog/cso-best-practices/ Best Practices for CSOs to Navigate Today’s Uncertain World
Link for a deeper understanding of cooperation & collaboration: https://www.youtube.com/watch?v=Gr5mAboH1Kk Cooperation vs Collaboration: When To Use Each Approach | John Spencer
Impact of Civil Society Anti-Discrimination Initiatives: A Rapid Review, Rachel Marcus, Dhruva Mathur, Andrew Shepherd. Link: https://eba.se/en/reports/impact-of-civil-society-anti-discrimination-initiatives-a-rapid-review-2/11259/
Best Practices for CSOs to Navigate Today’s Uncertain World. Link: https://www.sumologic.com/blog/cso-best-practices/
What is a civil society? Study.com. Link: https://study.com/academy/lesson/what-is-a-civil-society-definition-examples.html. Mapping Best Practice Guidelines in working with Civil Society Organisations. Link: https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/handle/20.500.12413/17616/1082_Civil%20Society.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Eva Wieners. Partnerships among NGOs- 6 Rules to Make it a Success! https://proposalsforngos.com/follow-these-rules-to-make-your-ngo-partnership-a-success/
EAEA Background paper. PARTNERSHIPS AND COOPERATIONS IN ADULT EDUCATION. Link: https://eaea.org/wp-content/uploads/2018/12/Policy-paper-on-partnerships-and-cooperations_final.pdf
AONTAS. Community Education Network (CEN). Link: https://www.aontas.com/community/community-education-network
Winston, Nessa. (2021). Sustainable community development: Integrating social and environmental sustainability for sustainable housing and communities. Sustainable Development. 30. 10.1002/sd.2238.
Charles Kojo VanDyck. (June 30, 2017). Concept and Definition of Civil Society Sustainability. Center for Strategic & International Studies https://www.csis.org/analysis/concept-and-definition-civil-society-sustainability
Darcy Ashman with Chanya Charles, Ana Maria Cuenca, Carmen Luca, Barney Singer, and Marty Schmith (2005). Supporting Civil Society Networks IN INTERNATIONAL DEVELOPMENT PROGRAMS. Academy for Educational Development. https://www.fhi360.org/sites/default/files/media/documents/Supporting%20Civil%20Society%20Networks%20.pdf
[1] Vallance, S.; Perkins, H.C.; Dixon, J.E. op. cit.
[2] Coleman, J.S. Social capital in the creation of human capital. Am. J. Sociol. 1988, 94, S95–S120